کشور ازبکستان دارای زمین‌های حاصل‌خیز بسیاری است و همین موضوع زمینه تبدیل آن به یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان و صادرکنندگان پنبه در دنیا را فراهم کرده است. هرچند که در سال‌های پس از استقلال ازبکستان از شوروی، ارزش پنبه آن به طور قابل توجهی کاهش یافت. اقصتاد ازبکستان نیز مانند سایر کشورهای تحت سلطه شوری در سال‌های ابتدایی پس از استقلال با تورم شدید مواجه شد اما به مرور با کمک‌های صندوق بین‌المللی پول توانست پیشرفت چشم‌گیری در کاهش نرخ تورم ایجاد کند. در حال حاضر کشاورزی و صنایع تولیدی به یک اندازه به اقتصاد این کشور کمک می‌کنند و هر یک حدود یک چهارم تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر ازبکستان با داشتن معادن طلای بسیار و دخایر قابل توجه نقره، مواد معدنی، نفت و گاز اقتصاد روبه‌رو رشدی دارد. این گزارش با هدف بررسی تجارت خراجی ازبکستان و سایر بخش‌های تاثیر‌گذار بر آن بر اساس آخرین داده‌های موجود در سال ۱۴۰۰ تهییه شده است.
حضور در شبکه‌های مجازی
در سال ۲۰۲۱، ۴.۶ میلیون نفر کاربر معادل 13.6 درصد از جمعیت ارمنستان در شبکه‌های مجازی حضور دارند که این تعداد 44 درصد رشد نسبت به سال گذشته داشته است. طبق آمار‌های ارائه شده در statcounter شبکه‌های توئیتر، فیسبوک، پینترست، یوتیوب، اینستاگرام و تامبلر (Tumblr) به ترتیب بیشترین میزان محبوبیت را در میان کاربران این کشور دارند. در نمودار روبه‌رو درصد محبوبیت هرکدام نمایش داده شده است.
اطلاعات جغرافیایی
کشور ازبکستان بامساحت 440555 کیلومتر مربع و میانگین فاصله‌های داخلی 280.89 کیلومتر، در آسیای مرکزی واقع شده است. این کشور با کشورهای قزاقستان( 2330 کیلومتر) تاجیکستان( 1312 کیلومتر) قرقیزستان( 1314 کیلومتر) افغانستان( 144 کیلومتر) و ترکمنستان( 1793 کیلومتر) هم‌مرز است.
آب و هوا
در ازبکستان، در تمام نقاط کوهستانی روزها به شدت گرم و داغ است و اما بعد از غروب خورشید همه چیز یخ می‌زند. تابستان‌ها داغ وخشک است. زمستان‌ها کوتاه و معتدل است اما گاهی یخبندان می‌شود که برای محلی‌ها بسیار طاقت فرساست. در مقابل آن بهار همراه با بارش‌های دائمی و رگبار است. پس از آن در فصل پاییز دما به تدریج کاهش می‌یابد( تقریبا ۱ درجه در روز).
اطلاعات سیاسی
طبق گزارشات ارائه شده در بانک جهانی برای بررسی وضعیت سیاسی هر کشور 6 شاخص مشخص مورد ارزیابی قرار می‌گیرند؛ این شاخص‌ها آزادی بیان و پاسخ‌گویی، حاکمیت قانون، کیفیت تنظیم مقررات، کنترل فساد، اثربخشی دولت و ثبات سیاسی و فقدان خشونت و تروریسم را شامل می‌شوند. امتیاز ازبکستان در هر یک از این شاخص‌ها در نمودار روبه‌رو به نمایش درآمده‌اند.
اطلاعات اقتصادی
کشور ازبکستان با واحد رسمی پول سوم (som) توانسته در سال ۲۰۲۰ به تولید ناخالص داخلی (GDP) ۵۷ میلیارد دلاری دست پیدا کند؛ این در حالی است که این مقدار ۱.۶۴درصد نسبت به مقدار آن در سال گذشته افزایش داشته است. سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP Per Capita) این کشور با رشد ۱.۹۴درصد رشد نسبت به سال ۲۰۱۹ به مبلغ 1,686 دلار رسیده است.
برای بررسی وضعیت اقتصادی ازبکستان روند سه شاخص اصلی نرخ بیکاری نیروی کار، میزان مشارکت نیروی کار و سهم تجارت به نسبت تولید ناخالص داخلی را برای داده‌های موجود در ده سال اخیر مورد بررسی قرار داده‌ایم، این بررسی برای شاخص نرخ تورم نیز صورت گرفته است و علاوه‌بر آن پیش‌بینی imf از نرخ تورم ازبکستان تا سال ۲۰۲۴ نیز افزوده شده است. همان‌طور که در نمودارهای زیر مشاهده می‌کنید بیشترین نرخ تورم این کشور در سال ۲۰۱۸ رخ داده است.
صادرات و واردات
برای رتبه‌بندی صادرات و واردات کالا و خدمات، ارزش واردات و صادرات در میان ۱۹۰ کشور مقایسه شده است؛پس از ارزیابی‌های انجام شده، ازبکستان توانسته رتبه‌های زیر را در مقیاس جهانی و در مقایس جهانی با فاکتور گرفتن معاملات تجاری میان درون اتحادیه اروپا به دست آورد
| دسته‌بندی در سال ۲۰۱۹ | رتبه در واردات جهانی | رتبه در صادرات جهانی |
|---|---|---|
| رتبه بندی در تجارت کالا | ۷۱ | ۸۲ |
| رتبه‌بندی در تجارت کالا بدون در نظر گرفتن تجارت درون اتحادیه اروپا | ۴۹ | ۵۸ |
| رتبه‌بندی در خدمات تجاری | ۸۱ | ۱۰۳ |
| رتبه‌بندی در خدمات تجاری بدون در نظر گرفتن تجارت درون اتحادیه اروپا | ۵۶ | ۷۷ |
در سال ۲۰۱۹ ارزش کل واردات ازبکستان 21 میلیارد دلار بوده است که سهم ۰.۱۱ درصدی از واردات کل دنیا برای این کشور رقم زد، از سوی دیگر ارزش کل صادرات ازبکستان در همان سال ۱۴ میلیارد دلار بوده و آن را در ۰.0۷ درصد از صادرات کل دنیا سهیم کرد. علاوه‌بر آنکه ارزش صاردات ازبکستان و سهم آن در تجارت جهانی نسبت به وادرات آن کمتر بوده، بلکه در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ نیز واردات آن با درصد تغییرات ۱۱ درصد روند رو به رشدی داشته است؛ در نقطه مقابل صادرات آن در این دوره زمانی تنها ۲ درصد افزایش داشته است.
در این سری گزارشات چهار دسته‌بندی کلی برای کالاهای تجاری تحت عنوان محصولات کشاورزی، محصولات تولیدی، محصولات معدنی و سایر کالاها لحاظ شده است که سهم هر کدام از این گروه کالاها در تجارت ازبکستان به تفکیک صادرات و واردات در نمودارهای زیر ترسیم شده است. علاوه‌بر آن ۵ شریک اصلی تجارت ازبکستان در صادرات و واردات و سهم هر کدام از کل واردات یا کل صادرات این کشور بر حسب درصد بیان شده است.
بررسی کالاهای کشاورزی
به طور کلی می‌توان کالاهای تجاری را در دو گروه کالاهای کشاورزی(HS Code های ۱ تا ۲۴) و کالاهای غیرکشاورزی(HS Codeهای ۲۵ و پس از آن) دسته‌بندی کرد. در سال ۲۰۱۹ صادرات کالاهای کشاورزی ازبکستان 1.950 میلیارد دلار و واردات این گروه 2.091 میلیارد دلار ارزش داشته است. در ادامه ۵ کالای برتر صادراتی و وارداتی کشاورزی این کشور به ترتیب ارزش تجارت آن‌ها گردآوری شده‌اند.
هر کدام از کالاهای مذکور سهم متفاوتی در تجارت کالاهای کشاورزی دارند، از این رو برخی تاثیر بیشتری در تعیین ارزش صادرات و واردات کالاهای کشاورزی خواهند داشت.
بررسی کالاهای غیرکشاورزی
در سال ۲۰۱۹ صادرات کالاهای غیرکشاورزی 11.570 میلیارد دلار و واردات این گروه 19.732 میلیارد دلار ارزش داشته است. در ادامه ۵ کالای برتر صادراتی و وارداتی غیرکشاورزی این کشور به ترتیب ارزش تجارت آن‌ها گردآوری شده اند.
هر کدام از کالاهای مذکور سهم متفاوتی در تجارت کالاهای غیرکشاورزی دارند، از این رو برخی تاثیر بیشتری در تعیین ارزش صادرات و واردات کالاهای غیرکشاورزی خواهند داشت.
تجارت خدمات بازرگانی
در کنار تجارت کالا، ازبکستان با ارزش 3.07 میلیاد دلار برای صادرات و ارزش 5.33 میلیارد دلار برای واردات حضور فعالی در حوزه‌ی تجارت خدمات بازرگانی دارد. در طی ده سال اخیر این حضور به ازای صادرات و واردات به ترتیب با درصد 10 و 30 درصد رو به افزایش حرکت می‌کند. اما هنوز هم سهم قابل توجهی در بازار جهانی ندارند چرا که در واردات تنها 0.05 و در صادرات تنها 0.0۹ درصد از کل بازار را در اختیار دارد. کلیه خدمات تجاری در چهار دسته حمل‌ونقل، مسافرت و گردشگری، خدمات مرتبط با کالا و سایر خدمات تجاری تقسیم‌بندی می‌شوند. سهم هر کدام از این گروه‌ها به تفکیک واردات و صادرات در نمودار روبه‌رو به نمایش در آمده‌اند.
حمل‌ونقل
سهم قابل توجهی از تجارت خدمات بازرگانی ازبکستان به بخش حمل‌ونقل اختصاص دارد. در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات حمل‌ونقل حدود 1.25 میلیارد دلار و ارزش واردات آن 2.51 میلیارد دلار ارزیابی شده است. مانند بسیاری از کشورهای دیگر درآمدهای حاصل از صادرات این بخش در سال ۲۰۲۰ تحت تاثیر شرایط ویروس کرونا کاهش یافته است.
مسافرت و گردشگری
ارزشمندترین بخش در تجارت خدمات بازرگانی ازبکستان بخش مسافرت و گردشگری بوده است که در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات آن در حدود ۱.4 میلیارد دلار و ارزش واردات آن در حدود 2.3 میلیارد دلار ارزیابی شده است. در سال ۲۰۲۰ این بخش از خدمات تجاری بیشتر از سایرین تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته است. در نمودار روبه‌رو می‌توانید روند صادراتی ازبکستان و جهان مقایسه کنید.
تجارت با ایران
با توجه به فاصله نسبتاً نزدیک میان ایران و ازبکستان معاملات بسیاری میان این دو کشور صورت می‌گیرد. به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۸ ارزش کل کالاهای صادراتی ایران به ازبکستان در حدود 140 میلیون دلار ارزیابی شده است. در نمودار روبه‌رو می‌توانید ۵ کالای برتر صادراتی ایران به ازبکستان را مشاهده کنید. این کالاها بر اساس ارزش صادراتی خود مرتب شده‌اند.
پتانسیل‌های صادراتی
با در نظر گرفتن فاکتور‌ها و عوامل مختلف مانند سهولت حمل‌ونقل، توافقنامه‌های مختلف و … ،کشورهای روسیه، چین، ترکیه، قزاقستان وقرقیزستان به ترتیب بیشترین پتانسیل را برای دریافت کالاهای صادراتی ازبکستان دارند. در ادامه برای هر کدام از این کشور‌ها ۵ کالا با بیشترین پتانسیل صادراتی در نظر گرفته شده است.
پتانسیل‌های وادراتی
با در نظر گرفتن فاکتور‌ها و عوامل مختلف مانند سهولت حمل‌ونقل، توافقنامه‌های مختلف و … ، چین، کره جنوبی، روسیه، ترکیه و آلمان به ترتیب بیشترین پتانسیل را برای صادرات به ازبکستان دارند. در ادامه برای هر کدام از این کشور‌ها ۵ کالا با بیشترین پتانسیل وارداتی از سوی ازبکستان در نظر گرفته شده است.
رتبه‌بندی در شاخص‌های مرتبط با کسب‌و کار
شاخص سهولت انجام کسب وکار، شاخصی است که توسط بانک جهانی تعریف شده و رتبه پایین‌تر هر کشور در این شاخص، نشان می‌دهد که آن کشور محیط نظارتی کاراتری برای شروع و بهره‌برداری یک بنگاه محلی دارد. بانک جهانی هر ساله کشورهای جهان را براساس این شاخص رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص از چند نماگر تشکیل شده است. یکی از نماگرهای شاخص سهولت کسب‌وکار که وضعیت یک کشور را در بخش تجارت نشان می‌دهد، نماگر «تجارت فرامرزی» است؛ این نماگر زمان و هزینه صادرات و واردات را در کشورهای مختلف برآورد می‌کند. با در نظر گرفتن رتبه‌های جهانی ازبکستان در هر کدام از این نماگر‌ها، شاخص سهولت انجام کسب‌وکار برای آن ۶۹ برآورد شده است.
صنعت در ازبکستان
در انتهای گزارش تعداد برنامه‌های مرتبط با صنعت در سه گروه برنامه‌های ثبت اختراع، برنامه‌های برند تجاری و برنامه‌های طراحی صنعتی در سال ۲۰۱۸ لحاظ شده است. علاوه بر آن می‌توانید روند رشد صادرات صنعتی و سهم صادرات صنعتی با تکنولوژی بالا از کل صادرات تولیدی به ازای داده‌های موجود برای ده سال اخیر ازبکستان را مشاهده کنید.
| برنامه‌های ثبت اختراع ۲۰۱۸ | برنامه‌های برند تجاری ۲۰۱۸ | برنامه‌های طراحی صنعتی ۲۰۱۸ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مقیم | غیرمقیم | مجموع | مقیم | غیرمقیم | مجموع | مقیم | غیرمقیم | مجموع |
| 470 | 180 | 650 | 3183 | 2912 | 6095 | 251 | 19 | 270 |
