بسیاری از ما، کشور آذربایجان را با قراردادهای ترکمنچای و گلستان به خاطر می‌آوریم؛ اما تاریخ پر فراز و نشیب این کشور تنها به همین نقطه محدود نمی‌شود. سابقه حضور بشر در آذربایجان به هزاران سال قبل باز می‌گردد؛ اما از آن زمان تا سال 1991 که توسط جامعه بین‌المللی به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناخته شد، به عنوان بخشی از کشورهای تحت حکومت حاکمان مختلفی از جمله حاکمان عثمانی، افشاریه، قاجاریه و تزارهای روس اداره ‌شده است. پس از استقلال در اثر بهره برداری  از منابع نفتی، جمهوری آذربایجان به عنوان صادرکننده محصولات گازی در منطقه محسوب می‌شود.

 افزایش درآمدهای حاصل از قراردادهای نفتی بین‌المللی، روند روبه‌رشد سرمایه‌گذاری خارجی، اعتبارات صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و مساعدت کشورهای اروپایی موجب شد تا اقتصاد نابسامان این کشور رو به بهبود پیش‌ رود. این بهبود باعث شد تا نرخ تورم در این کشور به 0 درصد در سال ۱۹۹۸ میلادی و (۵-) درصد در نیمه نخست سال ۲۰۰۰ میلادی کاهش یابد. در نتیجه این اصلاحات اقتصادی، در سال ۲۰۰۸ میلادی جمهوری آذربایجان بنا به گزارش بانک جهانی، به عنوان برترین کشور از نظر اجرای برنامه‌های اصلاحات اقتصادی بین ۱۰ کشور محاسبه شده اعلام شد.  این گزارش با هدف برسی تجارت خراجی آذربایجان و سایر بخش‌های تاثیر‌گذار بر آن بر اساس آخرین داده‌های موجود در سال ۱۴۰۰ تهییه شده است.

آب‌ و هوا:

از لحاظ آب و هوایی، جمهوری آذربایجان دارای چندین نوع آب و هوای مختلف است. به‌طوری‌که از ۱۱ ناحیه آب و هوایی ۹ گونه ناحیه در آذربایجان وجود دارد. به‌طور کلی شمال و شرق کشور دارای آب و هوای نسبتاً خشک و کوهستانی است در حالیکه منطقه جنوب شرقی آب و هوای مرطوب و ملایم تری دارد.  بیشترین میزان بارش سالانه در لنکران و به میزان ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌متر و کمترین میزان بارش سالانه به میزان ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلی‌متر در آبشوران روی می‌دهد.

اطلاعات اقتصادی

کشور آذربایجان با واحد رسمی پول منات (manat) توانسته در سال ۲۰۲۰ به تولید ناخالص داخلی (GDP) ۴۲ میلیارد دلاری دست پیدا کند؛ این در حالی است که این مقدار ۴.۳ درصد نسبت به مقدار آن در سال گذشته کاهش داشته است. در مورد سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP Per Capita) این کشور می‌توان کمی خوشبین‌ بود، چرا که با مقدار 4,214 دلار، ۱۲.۳۱ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۱۹ داشته است.

برای بررسی وضعیت اقتصادی آذربایجان روند سه شاخص اصلی نرخ بیکاری نیروی کار، میزان مشارکت نیروی کار و سهم تجارت به نسبت تولید ناخالص داخلی را برای داده‌های موجود در ده سال اخیر مورد بررسی قرار داده‌ایم، این بررسی برای شاخص نرخ تورم نیز صورت گرفته است و علاوه‌بر آن پیش‌بینی بانک جهانی از نرخ تورم آذربایجان تا سال ۲۰۲۴ نیز افزوده شده است. همان‌طور که در نمودارهای زیر مشاهده می‌کنید بیش ترین نرخ تورم این کشور در سال ۲۰۱۶ رخ داده است.

صادرات و واردات

پس از ارزیابی‌های انجام شده، آذربایجان از میان ۱۹۰ کشور ارزیابی شده توانسته رتبه‌های زیر را در دسته‌های مختلف به دست آورد.

در سال ۲۰۱۹ ارزش کل واردات آذربایجان  12 میلیارد دلار بوده است که سهم ۰.۰۶ درصدی از واردات کل دنیا برای این کشور رقم زد، از سوی دیگر ارزش کل صادرات آذربایجان در همان سال 19 میلیارد دلار بوده و آن را در ۰.۱۰ درصد از صادرات کل دنیا سهیم کرد. با اینکه ارزش واردات آذربایجان و سهم آن در تجارت جهانی نسبت به صادرات آن کمتر بوده اما به طور کلی واردات آن در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با درصد تغییرات ۷ درصد روند رو به رشدی داشته است؛ در نقطه مقابل صادرات آن در این دوره زمانی ۳ درصد کاهش داشته است.

در این سری گزارشات چهار دسته‌بندی کلی برای کالاهای تجاری تحت عنوان محصولات کشاورزی، محصولات تولیدی، محصولات معدنی و سایر کالاها لحاظ شده است که سهم هر کدان از این گروه‌ کالاها در تجارت آذربایجان به نفکیک صادرات و واردات در نمودارهای زیر ترسیم شده است. علاوه‌بر این ۵ شریک اصلی تجارت آذربایجان در صادرات و واردات و سهم هر کدام از کل واردات یا کل صادرات این کشور بر حسب درسد بیان شده است.

به طور کلی می‌توان کالاهای تجاری را در دو گروه کالاهای کشاورزی(HS Code های ۱ تا ۲۴) و کالاهای غیرکشاورزی(HS Codeهای ۲۵ و پس از آن) دسته‌بندی کرد. در سال ۲۰۱۹  صادرات کالاهای کشاورزی  ۸۹۸ میلیون دلار و  واردات این گروه ۱.۹ میلیارد دلار ارزش داشته است. نکته قابل توجه آن است که واردات و صادرات این گروه کالاها در دوره زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با درصد رشد متوسط سالیانه ۵ دردصدی همراه بوده اند. در ادامه ۵ کالای برتر صادراتی و وارداتی کشاورزی این کشور به ترتیب ارزش تجارت آن‌ها مرتب شده اند.

هر کدام از کالاهای مذکور سهم متفاوتی در تجارت کالاهای کشاورزی دارند، از این رو برخی تاثیر بیشتری در تعیین ارزش صادرات و واردات کالاهای کشاورزی خواهند داشت.

در سال ۲۰۱۹  صادرات کالاهای غیرکشاورزی  ۱۸.۷ میلیارد دلار و  واردات این گروه ۱۱.۶ میلیارد دلار ارزش داشته است. نکته قابل توجه آن است  صادرات این گروه کالاها در دوره زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با ۱- درصد کاهش و واردات آن با ۹ درصد رشد سالیانه رو به روبه‌رو بوده است. در ادامه ۵ کالای برتر صادراتی و وارداتی غیرکشاورزی این کشور به ترتیب ارزش تجارت آن‌ها مرتب شده اند.

هر کدام از کالاهای مذکور سهم متفاوتی در تجارت کالاهای عیرکشاورزی دارند، از این رو برخی تاثیر بیشتری در تعیین ارزش صادرات و واردات کالاهای کشاورزی خواهند داشت.

حمل‌ونقل

سهم قابل توجهی از تجارت خدمات بازرگانی آذربایجان به بخش حمل‌ونقل اختصای دارد. در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات حمل‌ونقل حدود ۱ میلیارد دلار و ارزش واردات آن ۱.۴ میلیارد دلار  ارزیابی شده است. در محدوده زمانی سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۹ رویکرد این کشور در جهت افزایش درآمد‌های حاصل از این بخش بوده و موفق شده برای صادرات رشد ۶ درصد و برای واردات رشد ۷ درصد رقم بزند.مانند بسیاری از کشور‌های دیگر درآمدهای حاصل از صادرات این بخش در سال ۲۰۲۰ تحت تاثیر شرایط ویروس کرونا کاهش یافته است.

صنعت در آذربایجان

صنعت نقش پر رنگی در اقتصاد این کشور نداشته است به گونه‌ای که آذربایجان متوسط ​​رشد سالانه 1.25- % را برای دوره زمانی 1990 تا 2014 داشته است. در انتهای گزارش تعداد برنامه های مرتبط با صنعت در سه گروه برنامه‌های ثبت اختراع، برنامه‌های برند تجاری و برنامه‌های طراحی صنعتی در سال ۲۰۱۸ لحاظ شده است. علاوه بر آن می توانید روند رشد صادرات صنعتی و سهم صادرات صنعتی با تکنولوژی بالا از کل صادرات تولیدی به ازای داده های موجود برای ده سال اخیر را مشاهده کنید.