کشور ارمنستان در سال ۱۱۹۲ و از طریق قرارداد گلستان از خاک ایران جدا شدن و به روسیه واگذار شد. در زمانی که تحت حاکمیت روسیه اداره می‌شود اقتصادی کاملا صنعتی داشته و بخش‌های مختلف صنعتی از جمله مواد شیمیایی، ماشین‌آلات صنعتی، فرآورده‌های غذایی، نساجی، تولید رزین و … بیشترین نقش را در توسعه اقتصادی این کشور داشتند. اما پس از استقلال این کشور از روسیه، با تغییر روابط خارجی آن، بخش صنعتی این کشور که برای تأمین موارد اولیه خود به کشورهای خارجی وابسته بود تضعیف شد. برای گذار از این بحران، پس از سال ۱۹۹۱، دولت ارمنستان برنامه‌های توسعه اقتصادی خود را در مسیری پیش برد که بخش خدمات تجاری و ساختمان سازی جایگزین بخش کشاورزی و صنعتی شدند. در نتیجه این تغییرات توانست به رشد اقتصادی ثابتی دست یابد. این رویداد به دلیلی برای متقاعد کردن بانک جهانی، بانک اروپایی توسعه، دولت آمریکا و دیگر نهاد‌های مالی بین‌المللی برای دادن وام‌های ارزشمند و سرمایه‌گذاری‌های کلان در این کشور تبدیل شد. در اثر این حمایت‌ها و اصلاحات صورت گرفته اقتصاد ارمنستان رو به رشد و در جهت کاهش نرخ تورم پیش رفت تا جایی که در سال ۲۰۱۷ بانک مرکزی ارمنستان نرخ تورم را ۰ درصد اعلام کرد.
یکی از رخدادهای مهم سیاسی و اقتصادی ارمنستان در سال ۲۰۱۸ و با به قدرت رسیدن نیکول پاشینیان به وقوع پیوست. نیکول پاشینیان که با حمایت مردم به قدرت رسیده بود برای جامع عمل پوشاندان به وعده‌های خود دست به اقدامات اصلاحی گسترده زد. از جمله این اقدامات می‌توان به الگو برداری از سیستم اقتصادی گرجستان، برقراری ارتباطات گسترده و مشاوره گرفتن از اتحادیه اروپا، اخراج شماری از سیاست‌مداران فاسد و تقویت ارتباط با کشورهای همسایه ایران و روسیه اشاره کرد. اما با تمام تلاش‌های این نخست وزیر، ارمنستان هنوز هم نتوانسته به عضویت اتحادیه اروپا درآید و از مزایای عضویت در آن بهره‌مند شود.
بر اساس گزاراشات منتشر شده از سوی بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و بانک آسیایی توسعه، در میان سه کشور قفقاز جنوبی اقتصاد ارمنستان در دوران کرونا کمترین آسیب را دیده و از نتایج بهتری برخوردار است؛ می‌توان یکی از دلایل اصلی این رخداد را تنوع ساختار اقتصادی ارمنستان دانست. این گزارش با هدف برسی تجارت خراجی ارمنستان و سایر بخش‌های تاثیر‌گذار بر آن بر اساس آخرین داده‌های موجود در سال ۱۴۰۰ تهییه شده است.
حضور در شبکه‌های مجازی
در سال ۲۰۲۱، ۱.۵ میلیون نفر کاربر معادل ۶۰.۷ درصد از جمعیت ارمنستان در شبکه‌های مجازی حضور دارند که این تعداد ۲۰ درصد رشد نسبت به سال گذشته داشته است. طبق آمار‌های ارائه شده در statcounter شبکه‌های فیسبوک، پینترست، توئیتر، یوتیوب، تامبلر (Tumblr)و اینستاگرام به ترتیب بیشترین میزان محبوبیت را در میان کاربران این کشور دارند. در نمودار روبه‌رو درصد محبوبیت هرکدام نمایش داده شده است.
اطلاعات جغرافیایی
کشور ارمنستان بامساحت 28470 کیلومتر مربع و میانگین فاصله‌های داخلی 63.78 کیلومتر، در جنوب شرقی اروپا و در شمال غربی ایران واقع شده است. این کشور با کشورهای جمهوری آذربایجان( ۱۰۰۷ کیلومتر)، ایران( 44 کیلومتر)، گرجستان( 219 کیلومتر) و ترکیه( 311 کیلومتر) هم‌مرز است.
آب و هوا
از لحاظ آب و هوایی، ارمنستان دارای آب و هوای خشک و قاره‌ای است. میزان بارندگی در آن پایین است و به طور میانگین تغییرات آب هوا زیاد و قابل ملاحضه است.
اطلاعات سیاسی
طبق گزارشات ارائه شده در بانک جهانی برای بررسی وضعیت سیاسی هر کشور 6 شاخص مشخص مورد ارزیابی قرار می‌گیرند؛ این شاخص‌ها آزادی بیان و پاسخ‌گویی، حاکمیت قانون، کیفیت تنظیم مقررات، کنترل فساد، اثربخشی دولت و ثبات سیاسی و فقدان خشونت و تروریسم را شامل می‌شوند. امتیاز ارمنستان در هر یک از این شاخص‌ها در نمودار روبه‌رو به نمایش درآمده‌اند.
اطلاعات اقتصادی
کشور ارمنستان با واحد رسمی پول درام (dram) توانسته در سال ۲۰۲۰ به تولید ناخالص داخلی (GDP) ۱۲۶۵میلیارد دلاری دست پیدا کند؛ این در حالی است که این مقدار 7.6- درصد نسبت به مقدار آن در سال گذشته کاهش داشته است. در مورد سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP Per Capita) این کشور می‌توان کمی خوشبین بود، چرا که با مقدار 4,267 دلار، 7.69 درصد رشد نسبت به سال ۲۰۱۹ داشته است.
برای بررسی وضعیت اقتصادی ارمنستان روند سه شاخص اصلی نرخ بیکاری نیروی کار، میزان مشارکت نیروی کار و سهم تجارت به نسبت تولید ناخالص داخلی را برای داده‌های موجود در ده سال اخیر مورد بررسی قرار داده‌ایم، این بررسی برای شاخص نرخ تورم نیز صورت گرفته است و علاوه‌بر آن پیش‌بینی imf از نرخ تورم ارمنستان تا سال ۲۰۲۴ نیز افزوده شده است. همان‌طور که در نمودارهای زیر مشاهده می‌کنید بیشترین نرخ تورم این کشور در سال ۲۰۱۳ رخ داده است.
صادرات و واردات
برای رتبه‌بندی صادرات و واردات کالا و خدمات، ارزش واردات و صادرات در میان ۱۹۰ کشور مقایسه شده است؛پس از ارزیابی‌های انجام شده، ارمنستان توانسته رتبه‌های زیر را در مقیاس جهانی و در مقایس جهانی با فاکتور گرفتن معاملات تجاری میان درون اتحادیه اروپا به دست آورد
| دسته‌بندی در سال ۲۰۱۹ | رتبه در واردات جهانی | رتبه در صادرات جهانی |
|---|---|---|
| رتبه بندی در تجارت کالا | 127 | ۱۳۳ |
| رتبه‌بندی در تجارت کالا بدون در نظر گرفتن تجارت درون اتحادیه اروپا | 101 | ۱۰۷ |
| رتبه‌بندی در خدمات تجاری | 108 | ۱۰۷ |
| رتبه‌بندی در خدمات تجاری بدون در نظر گرفتن تجارت درون اتحادیه اروپا | 82 | ۸۱ |
در سال ۲۰۱۹ ارزش کل واردات ارمنستان 5 میلیارد دلار بوده است که سهم ۰.۰3 درصدی از واردات کل دنیا برای این کشور رقم زد، از سوی دیگر ارزش کل صادرات ارمنستان در همان سال ۲ میلیارد دلار بوده و آن را در ۰.01 درصد از صادرات کل دنیا سهیم کرد. با اینکه ارزش صاردات ارمنستان و سهم آن در تجارت جهانی نسبت به وادرات آن کمتر بوده اما به طور کلی واردات آن در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با درصد تغییرات ۱۱ درصد روند رو به رشدی داشته است؛ در نقطه مقابل وادرات آن در این دوره زمانی ۴ درصد افزایش داشته است.
در این سری گزارشات چهار دسته‌بندی کلی برای کالاهای تجاری تحت عنوان محصولات کشاورزی، محصولات تولیدی، محصولات معدنی و سایر کالاها لحاظ شده است که سهم هر کدام از این گروه کالاها در تجارت ارمنستان به تفکیک صادرات و واردات در نمودارهای زیر ترسیم شده است. علاوه‌بر آن ۵ شریک اصلی تجارت ارمنستان در صادرات و واردات و سهم هر کدام از کل واردات یا کل صادرات این کشور بر حسب درصد بیان شده است.
بررسی کالاهای کشاورزی
به طور کلی می‌توان کالاهای تجاری را در دو گروه کالاهای کشاورزی(HS Code های ۱ تا ۲۴) و کالاهای غیرکشاورزی(HS Codeهای ۲۵ و پس از آن) دسته‌بندی کرد. در سال ۲۰۱۹ صادرات کالاهای کشاورزی ۷۴۵ میلیون دلار و واردات این گروه ۸۶۴ میلیون دلار ارزش داشته است. نکته قابل توجه آن است که واردات و صادرات این گروه کالاها در دوره زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با درصد رشد متوسط سالیانه به ترتیب ۳ و ۲۰ درصدی همراه بوده‌اند. در ادامه ۵ کالای برتر صادراتی و وارداتی کشاورزی این کشور به ترتیب ارزش تجارت آن‌ها گردآوری شده‌اند.
هر کدام از کالاهای مذکور سهم متفاوتی در تجارت کالاهای کشاورزی دارند، از این رو برخی تاثیر بیشتری در تعیین ارزش صادرات و واردات کالاهای کشاورزی خواهند داشت.
بررسی کالاهای غیرکشاورزی
در سال ۲۰۱۹ صادرات کالاهای غیرکشاورزی 1.8 میلیارد دلار و واردات این گروه 4.2 میلیارد دلار ارزش داشته است. نکته قابل توجه آن است صادرات این گروه کالاها در دوره زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ با 10 درصد رشد و واردات آن با 7 درصد رشد سالیانه روبه‌رو بوده است. در ادامه ۵ کالای برتر صادراتی و وارداتی غیرکشاورزی این کشور به ترتیب ارزش تجارت آن‌ها ‘گردآوری شده اند.
هر کدام از کالاهای مذکور سهم متفاوتی در تجارت کالاهای غیرکشاورزی دارند، از این رو برخی تاثیر بیشتری در تعیین ارزش صادرات و واردات کالاهای غیرکشاورزی خواهند داشت.
تجارت خدمات بازرگانی
در کنار تجارت کالا، ارمنستان با ارزش 2.3 میلیاد دلار برای صادرات و ارزش 2.2 میلیارد دلار برای واردات حضور فعالی در حوزه‌ی تجارت خدمات بازرگانی دارد. در طی ده سال اخیر این حضور به ازای صادرات و واردات به ترتیب با درصد 10 و 7 درصد رو به افزایش حرکت می‌کند. اما هنوز هم سهم قابل توجهی در بازار جهانی ندارند چرا که در واردات و صادرات تنها 0.04 درصد از کل بازار را در اختیار دارد. کلیه خدمات تجاری در چهار دسته حمل‌ونقل، مسافرت و گردشگری، خدمات مرتبط با کالا و سایر خدمات تجاری تقسیم‌بندی می‌شوند. سهم هر کدام از این گروه‌ها به تفکیک واردات و صادرات در نمودار روبه‌رو به نمایش در آمده‌اند.
حمل‌ونقل
سهم قابل توجهی از تجارت خدمات بازرگانی ارمنستان به بخش حمل‌ونقل اختصاص دارد. در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات حمل‌ونقل حدود 274 میلیون دلار و ارزش واردات آن 522 میلیون دلار ارزیابی شده است. در محدوده زمانی سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۹ رویکرد این کشور در جهت افزایش درآمدهای حاصل از این بخش بوده و موفق شده برای صادرات رشد 7 درصد و برای واردات رشد 2 درصد رقم بزند. مانند بسیاری از کشورهای دیگر درآمدهای حاصل از صادرات این بخش در سال ۲۰۲۰ تحت تاثیر شرایط ویروس کرونا کاهش یافته است.
مسافرت و گردشگری
ارزشمندترین بخش در تجارت خدمات بازرگانی ارمنستان بخش مسافرت و گردشگری بوده است که در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات آن در حدود ۱.۵ میلیارد دلار و ارزش واردات آن در حدود ۱.۴ میلیارد دلار ارزیابی شده است. در ده سال اخیر وادرات این بخش با نرخ رشد 11 درصدی رشد سریع‌تری نسبت به رشد 10 درصدی صاردات آن داشته است. در سال ۲۰۲۰ این بخش از خدمات تجاری بیشتر از سایرین تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته است. در نمودار روبه‌رو می‌توانید روند صادراتی ارمنستان و جهان مقایسه کنید.
تجارت با ایران
با توجه به همسایگی ایران و ارمنستان معاملات بسیاری میان این دو کشور صورت می‌گیرد. به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۸ ارزش کل کالاهای صادراتی ایران به ارمنستان در حدود 158 میلیون دلار ارزیابی شده است. در نمودار روبه‌رو می‌توانید ۵ کالای برتر صادراتی ایران به ارمنستان را مشاهده کنید. این کالاها بر اساس ارزش صادراتی خود مرتب شده‌اند.
پتانسیل‌های صادراتی
با در نظر گرفتن فاکتور‌ها و عوامل مختلف مانند سهولت حمل‌ونقل، توافقنامه‌های مختلف و … ،کشورهای روسیه، ایران، آلمان، هلند و آمریکا به ترتیب بیشترین پتانسیل را برای دریافت کالاهای صادراتی ارمنستان دارند. در ادامه برای هر کدام از این کشور‌ها ۵ کالا با بیشترین پتانسیل صادراتی در نظر گرفته شده است.
پتانسیل‌های وادراتی
با در نظر گرفتن فاکتور‌ها و عوامل مختلف مانند سهولت حمل‌ونقل، توافقنامه‌های مختلف و … ، چین، روسیه، آلمان، ایتالیا و ترکیه به ترتیب بیشترین پتانسیل را برای صادرات به ارمنستان دارند. در ادامه برای هر کدام از این کشور‌ها ۵ کالا با بیشترین پتانسیل وارداتی از سوی ارمنستان در نظر گرفته شده است.
رتبه‌بندی در شاخص‌های مرتبط با کسب‌و کار
شاخص سهولت انجام کسب وکار، شاخصی است که توسط بانک جهانی تعریف شده و رتبه پایین‌تر هر کشور در این شاخص، نشان می‌دهد که آن کشور محیط نظارتی کاراتری برای شروع و بهره‌برداری یک بنگاه محلی دارد. بانک جهانی هر ساله کشورهای جهان را براساس این شاخص رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص از چند نماگر تشکیل شده است. یکی از نماگرهای شاخص سهولت کسب‌وکار که وضعیت یک کشور را در بخش تجارت نشان می‌دهد، نماگر «تجارت فرامرزی» است؛ این نماگر زمان و هزینه صادرات و واردات را در کشورهای مختلف برآورد می‌کند. با در نظر گرفتن رتبه‌های جهانی ارمنستان در هر کدام از این نماگر‌ها، شاخص سهولت انجام کسب‌وکار برای آن 47 برآورد شده است.
صنعت در ارمنستان
در سالی‌های اخیر صنعت نقش پر رنگی در اقتصاد این کشور نداشته است به گونه‌ای که ارمنستان متوسط رشد سالانه 3.85- % را برای دوره زمانی 1990 تا 2014 داشته است. در انتهای گزارش تعداد برنامه‌های مرتبط با صنعت در سه گروه برنامه‌های ثبت اختراع، برنامه‌های برند تجاری و برنامه‌های طراحی صنعتی در سال ۲۰۱۸ لحاظ شده است. علاوه بر آن می‌توانید روند رشد صادرات صنعتی و سهم صادرات صنعتی با تکنولوژی بالا از کل صادرات تولیدی به ازای داده‌های موجود برای ده سال اخیر را مشاهده کنید.
| برنامه‌های ثبت اختراع ۲۰۱۸ | برنامه‌های برند تجاری ۲۰۱۸ | برنامه‌های طراحی صنعتی ۲۰۱۸ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مقیم | غیرمقیم | مجموع | مقیم | غیرمقیم | مجموع | مقیم | غیرمقیم | مجموع |
| 101 | 4 | 105 | 1560 | 3147 | 4707 | 47 | 128 | 175 |
