روابط میان ایران و عربستان در ۱۰۰ سال گذشته با تنش‌های بسیاری همراه بوده است. هردوی این کشور‌ها از تولیدکنندگان بزرگ نفت خاورمیانه‌اند؛ این موضوع این دو کشور را رقبای سرسخت یک دیگر در بازار فروش نفت و فرآورده‌های آن قرار داده است. از سوی دیگر این دو کشور‌ها بارها در رخداد‌های مختلف در جبهه‌های مخالف یکدیگر قرار داده است و همواره موضع‌گیری‌های متقابل این دو کشور در رخداد‌های مختلف سیاسی مانع ایجاد روابطی نزدیک میان آنها شده است؛ اما از سال ۲۰۱۶ هر گونه روابط دیپلماتیکی میان این دو کشور متوقف شد. پیش‌از آن در سال ۲۰۱۵ حجم معاملات صورت گرفته میان ایران و عربستان در حدود ۳۲۵ میلیون دلار گزارش شده است.
در چند ماه اخیر با روی کار آمدن بایدن و آشکار شدن رویکرد متفاوتی که در مقایسه با دولت قبلی آمریکا نسبت به منطقه خاورمیانه در پیش‌گرفته است؛ به نظر می‌رسد عربستان در مورد حمایت‌های آمریکا دچار تردید شده و در تلاش است با ایجاد روابط نزدیک‌تر با کشور‌های منطقه در مسیر جدیدی گام بردارد.
در همین چارچوب مذاکراتی میان دولت ایران و عربستان با میانجی‌گری کشور‌های منطقه (عراق) صورت گرفته و مقامات دو کشور نسبت به روند این مذاکرات امیدوار هستند. خبرگزاری‌های مختلف داخلی هم نسبت به این تغییر خوشبین هستند و می‌نویسند که «به نظر می‌رسد که در آينده‌ای نزدیک شاهد تغییر و تحولاتی در روابط ایران و عربستان باشیم » و یادآور می‌شوند که ایران و عربستان با همکاری یکدیگر می‌توانند توانایی‌های موجود و ظرفیت‌های غیرقابل انکار خود را فعال کنند و بدون نیاز به حضور قدرت‌های بیگانه و با کمک سایر کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس امنیت منطقه را تأمین کنند.
از آنجایی که میان سیاست‌های خارجی و اهداف اقتصادی هر کشوری روابط دو سویه قرار دارد و این دو با توجه به شرایط و اهداف هر کشور در خدمت یکدیگر قرار می‌گیرند؛ توسعه‌ی روابط سیاسی میان ایران و عربستان را می‌توان به عنوان سیگنالی برای توسعه روابط اقتصادی میان آنها بر شمرد.
تحلیل روابط میان عربستان و آمریکا
در چند سال اخیر دولت عربستان سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در کشور آمریکا انجام داده است. می‌توان این سرمایه‌گذاری‌ها را همسو با تلاش‌های دولت عربستان برای کاهش وابستگی اقتصاد این کشور به درآمد‌های نفتی دانست. اما در واقع سرمایه‌گذاری‌های این چنینی عربستان بیشتر از اهداف اقتصادی، اهداف سیاسی را دنبال می‌کند. عربستان در تلاش است تا با بهبود وجه بین‌المللی خود زمینه را برای جلب اعتماد و دریافت حمایت دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کند. به نقل از دفتر تجارت ایالات متحده آمریکا(USTR) در سال ۲۰۱۹ ارزش سرمایه‌گذاری‌های مختلف عربستان در آمریکا 6.2 میلیارد دلار بوده است.
گشایش روابط ایران و عربستان چه پیامد‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
عربستان با تولید ۱۰ میلیون بشکه نفت در روز بزرگ‌ترین صادر کننده نفت دنیا است؛ این درحالی است که توان تولیدی نفت ایران در حدود ۴ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود. همکاری این دو کشور به عنوان تولیدکنندگان عمده نفت جهان و بازیگران مهم اوپک می‌تواند به ثبات بازار نفت بینجامد و تبعات تحریم نفتی ایران را به حداقل برساند. در نتیجه این همکاری، هر دو کشور می‌توانند تا حد قابل توجهی قیمت‌های بازار نفت جهانی را کنترل کنند و سیاست‌های نفتی را به گونه‌ای پیش ببرند که هر دوی آنها به بیشترین سود ممکن دست یابند.
در زمینه تجارت بین‌المللی کالا، اسامی مشترک بسیاری میان بازار‌های هدف عربستان و ایران مشاهده می‌شود؛ با توجه به نقش پر رنگ عربستان در اتحادیه‌ی عرب، گشایش روابط ایران و عربستان منجر به تقویت ارتباطات ایران با سایر کشور‌های عربی می‌شود.
یکی دیگر از پیامد‌های این ارتباط برای عربستان و ایران امکان استفاده از پتانسیل‌های صادراتی و وارداتی یک دیگر است که می‌تواند دروازه ورود به بازاری پر سود را برای دو طرف باز کند.
توسعه روابط اقتصادی میان ایران و عربستان چه پتانسیل‌های صادراتی را برای ایران ایجاد می‌کند؟
عربستان کشوری بیابان‌خیز است و همین موضوع بخش کشاورزی آن را با چالش مهم کمبود آب مواجه می‌کند. این چالش فرصتی بزرگ برای صادرات کالاهای کشاورزی ایران به عربستان به وجود می‌آورد. زعفران، گوجه‌فرنگی، پسته، سیب، انگور، پیاز، موسیر و انواع سبزیجات پخته شده یا منجمد از جمله کالاهای کشاورزی ایرانی هستند که پتانسیل بالایی برای صادرات آنها به عربستان وجود دارد.
علی رغم صادرات لبیات ایران به عربستان در سال ۲۰۱۴، شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید هم اکنون بزرگ‌ترین مزرعه لبنیاتی دنیا با نام المراعی در کشور عربستان قرار دارد، در این گاوداری بیش‌از ۱۳۵ هزار گاو شیر‌ده نگهداری می‌شود و به طور میانگین روزانه 2.5 میلیون لیتر شیر در روز تولید می‌کند. اما با این وجود این کشور از واردات گاو و گوسفند بی‌نیاز نیست و گوسفند زنده پرپتانسیل‌ترین کالای صادراتی ایران برای صادرات به این کشور است.
پتانسیل‌های صادراتی ایران به عربستان به همین جا ختم نمی‌شود، در سال‌های اخیر تقاضا برای ساخت‌وساز در این کشور به ویژه برای پروژه‌های منحصر به فرد، به شدت بالا رفته است؛ این موضوع عربستان را به بازار بزرگ مصرف آهن و فولاد خاورمیانه تبدیل کرده است و باعث شده تا تقاضای آن برای آهن و فولاد و کالاهای مرتبط با ساختمان‌سازی افزایش یابد. این شرایط پتانسیل صادراتی مجموعه کالاهای شمش آهن و فولاد غیرآلیاژی، کف‌پوش‌های مصنوعی، سنگ فرش، کاشی و سرامیک، سیمان، شیر‌آلات و لوازم مشابه برای لوله‌کشی، سنگ نما، گچ، لامپ و اتصالات روشنایی و محصولات نیم‌ساخته آهنی و فولادی در ایران برای فروش به عربستان بالاتر رود.
ماهی تازه یکی دیگر از کالاهای با پتانسیل بالا برا صادرات از ایران به عربستان است، در ابتدا ممکن است این موضوع کمی عجیب به نظر برسد چرا که عربستان سعودی ۸۰ درصد از جزیره‌‌ی عرب را در اختیار دارد و در همسایگی دریای سرخ و خلیج فارس قرار گرفته است. اما لازم به ذکر است که صید ماهی از آب‌های طبیعی برای آن با محدودیت‌های جدی مواجه است و از سوی دیگر آبزی پروری نیز در این کشور برای برآورده کردن تقاضای آن به اندازه کافی رشد نکرده است. مجموع این موارد عربستان را به یک کشور واردکننده ماهی تبدیل کرده و با توجه به همسایگی، فرصت قابل توجهی را برای صادرات ماهی از ایران به عربستان ایجاد کرده است.
علاوه‌بر موارد مذکور، در بخش مواد غذایی نیز پتانسیل‌های ارزشمندی برای ایران در بازار عربستان وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به قند نیشکر یا چغندر، عسل، بسکوئیت شیرین و بستنی اشاره کرد.
همین‌طور امید است با توسعه روابط اقتصادی ایران و عربستان صادرات سایر کالاهایی که پیش‌از این عربستان از ایران خریداری می‌کرد نیز از سر گرفته شود. فرش، لاستیک ماشین، روی خالص، بدنه‌ی وسایل حمل‌ونقل و قطعات و لوازم جانبی تراکتور‌ها نیز در لیست صادرات با ارزش ایران به عربستان در سال ۲۰۱۴ حضور داشته‌اند.
ثبت ديدگاه